Phạm Trường Hà
Hiến trứng (noãn) là việc một người phụ nữ dành tặng những trứng đảm bảo chất lượng cho việc nghiên cứu hoặc giúp đỡ những người phụ nữ không có trứng/không có khả năng sinh sản bằng chính trứng (noãn) của mình.
Lần mang thai đầu tiên được biết đến nhờ trứng (noãn) hiến tặng xảy ra vào năm 1984. Kể từ dấu mốc này, người ta nhận thấy một người phụ nữ hoàn toàn có thể mang thai và sinh con khỏe mạnh với phôi được tạo thành từ trứng (noãn) của người phụ nữ khác miễn là cô ấy có buồng tử cung khỏe mạnh. Một trường hợp khác, năm 1997, một người phụ nữ 63 tuổi đã mãn kinh nhưng vẫn có khả năng mang thai và sinh con khỏe mạnh.
Những trường hợp điển hình trên mở ra hy vọng mới cho những người phụ nữ không có khả năng có con bằng chính trứng (noãn) của mình, nhưng có thể tiếp tục được làm mẹ. Để giúp chị em phụ nữ hiểu thêm hiến trứng (noãn) và những điều cần biết, hãy cùng tham khảo bài viết sau.
Hiến trứng là gì?
Hiến trứng (noãn) là quá trình người phụ nữ hiến trứng (noãn) của mình cho một người phụ nữ khác để thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm. Ngoài ra, một số nước như Anh cho phép hiến trứng (noãn) với mục đích nghiên cứu.
Trong nhiều trường hợp, trứng (noãn) hiến tặng có thể được sử dụng cho người nhận cụ thể mà người hiến đã biết, trường hợp này gọi là “hiến trứng (noãn) đã xác định người xin trứng (noãn)” hoặc cho bất kỳ ai đang điều trị thụ tinh trong ống nghiệm IVF, trường hợp này được gọi là “hiến trứng (noãn) không xác định người xin trứng (noãn)”. (1)
Một số phụ nữ thực hiện IVF chọn trở thành người hiến trứng (noãn), nghĩa là họ đã có con thành công và mong muốn hiến số trứng (noãn) “dư” của mình cho một phụ nữ khác đang điều trị IVF.
Ai có thể thực hiện hiến trứng?
Tùy thuộc vào quy định của mỗi quốc gia, điều kiện được hiến trứng (noãn) cũng có những khác biệt nhất định. Tại Việt Nam, theo quy định của Pháp luật về việc “Sinh con theo phương pháp khoa học” thì người hiến trứng (noãn) cần thỏa mãn các điều kiện bao gồm:
- Phụ nữ hiến noãn tốt nhất trong độ tuổi từ 18-35 tuổi.
- Phụ nữ được thăm khám, xét nghiệm và xác định không bị các bệnh lý di truyền ảnh hưởng cho thế hệ sau, không mắc bệnh lý tâm thần hoặc bệnh lý không thể nhận thực, làm chủ hành vi; không mắc bệnh lý truyền nhiễm như HIV, giang mai. (2)
- Không được có quan hệ cận huyết với người chồng của người nhận trứng (noãn).
- Tự nguyện cho trứng (noãn) và chỉ cho tại một cơ sở y tế được Bộ Y tế công nhận được hành hành thực hiện kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm.
- Trứng (noãn) của người hiến chỉ được sử dụng cho một người, nếu sinh con không thành công mới sử dụng cho người khác. Trường hợp sinh con thành công từ trứng (noãn) của người hiến tặng thì các trứng (noãn) còn lại chưa sử dụng phải hủy hoặc hiện tặng cho cơ sở y tế thực hiện nghiên cứu khoa học.
Lưu ý: Việc hiến trứng (noãn) cần thực hiện đúng quy định của pháp luật và chính sách của đơn vị Hỗ trợ sinh sản có liên quan.
>> Xem thêm: 9 quy định về người hiến trứng cần đáp ứng trước khi đăng ký
Điều kiện tiêu chuẩn hiến tặng trứng với người tình nguyện
Một số điều kiện bắt buộc đối với người tình nguyện hiến tặng trứng (noãn) cần đáp ứng:
1. Điều kiện về sức khoẻ
Trước khi hiến, người hiến tặng trứng (noãn) cần phải trải qua các bước thuộc quy trình sàng lọc nghiêm ngặt. Quá trình này bao gồm các đánh giá y tế nhằm xác định người hiến trứng (noãn) tiềm năng không gặp vấn đề gì về sức khỏe, loại trừ nguy cơ mắc các bệnh lý truyền nhiễm như HIV, lậu, giang mai cũng như các bệnh lý di truyền gia đình như tâm thần, dị tật bẩm sinh…
2. Điều kiện pháp lý
Đồng thời, người hiến trứng (noãn) phải là người chưa từng hiến trứng (noãn), tự nguyện và không có quan hệ huyết thống với người chồng của người nhận trứng (noãn). Sau khi vượt qua các đánh giá về sức khỏe tổng quan, người muốn hiến trứng (noãn) sẽ trải qua cuộc đánh giá tâm lý cũng như nắm rõ về quyền và trách nhiệm của người hiến trứng được mô tả trong “Mẫu đơn đồng ý hiến noãn dành cho người hiến noãn”.
Sau khi việc thăm khám, sàng lọc và hợp đồng pháp lý đã được hoàn tất, người hiến trứng (noãn) sẽ được bắt đầu vào chu kỳ hiến trứng (noãn). Đầu tiên, người hiến trứng (noãn) sẽ được yêu cầu kiêng giao hợp hoặc giao hợp sử dụng các hình thức tránh thai không chứa hormone từ khi thực hiện điều trị đến chu kỳ kinh tiếp theo. Các bước kích thích buồng trứng, chọc hút trứng sẽ được thực hiện tương tự như quy trình thụ tinh trong ống nghiệm IVF thông thường.
Ý nghĩa của trứng được hiến tặng trong Hỗ trợ sinh sản
Có nhiều lý do khiến người phụ nữ không thể sử dụng trứng (noãn) của chính mình như từng điều trị ung thư, đã phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng, trải qua thời kỳ mãn kinh hoặc mắc bệnh lý di truyền nghiêm trọng. Chính vì vậy, việc sử dụng trứng (noãn) từ nguồn hiến tặng giúp người phụ nữ có cơ hội mang thai và sinh con khỏe mạnh.
Những người cần sự hỗ trợ của trứng (noãn) hiến tặng bao gồm:
- Các cặp vợ chồng trong đó người phụ nữ có dự trữ buồng trứng suy kiệt, trứng kém.
- Phụ nữ không có buồng trứng nhưng tử cung còn nguyên vẹn.
- Phụ nữ có bệnh lý di truyền.
- Phụ nữ có tiền sử IVF thất bại nhiều lần với chất lượng trứng (noãn) kém, phôi kém.
Những xét nghiệm cần thiết dành cho người hiến tặng trứng
Người hiến trứng (noãn) phải trải qua sàng lọc tâm lý và y tế, bao gồm bệnh sử đầy đủ, khám tổng quát và đánh giá dự trữ buồng trứng để xác định xem người đó có thể hiến trứng (noãn) hay không. Người có dự định hiến trứng (noãn) cần thông báo cho các nhân viên y tế bất kỳ bệnh di truyền nào trong gia đình mình. Người hiến trứng (noãn) là những phụ nữ trẻ khỏe mạnh, thường ở độ tuổi từ 18 đến 35. (3)
Để có thể hiến trứng (noãn), người phụ nữ cần tiến hành các xét nghiệm sàng lọc để đảm bảo sức khỏe, di truyền, tâm ý và thể chất đủ điều kiện để thực hiện hiến trứng (noãn) an toàn và thành công.
Một số xét nghiệm cần thiết cho người hiến trứng (noãn) bao gồm:
- Xét nghiệm máu: loại trừ bệnh lý truyền nhiễm như HIV, giang mai…
- Xét nghiệm kiểm tra AMH: giúp đánh giá dự trữ buồng trứng của người phụ nữ. Chỉ số AMH có thể cung cấp một số thông về số lượng trứng còn lại trên buồng trứng cũng như mức độ đáp ứng với thuốc kích thích buồng trứng.
- Xét nghiệm di truyền: được cân nhắc thực hiện để đảm bảo người hiến trứng (noãn) không mang các đột biến có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của em bé trong tương lai.
- Siêu âm đếm nang: nang thứ cấp thường được thực hiện vào ngày 2 chu kỳ kinh. Siêu âm này giúp đếm số nang thứ cấp ở hai buồng trứng, giúp đánh giá dự trữ buồng trứng và quyết định phác đồ kích trứng.
- Xét nghiệm tiền mê: việc chọc hút trứng sẽ được thực hiện khi người hiến trứng được gây mê. Vì vậy các xét nghiệm tiền mê giúp đảm bảo người hiến trứng có thể trải qua quá trình gây mê an toàn.
- Các xét nghiệm sàng lọc bổ sung: đôi khi bác sĩ sẽ thực hiện nếu có vấn đề liên quan đến sắc tộc, lý lịch hoặc tiền sử bệnh lý của người hiến trứng.
Quy trình hiến trứng đúng cách tại bệnh viện
Quy trình hiến trứng (noãn) sẽ được diễn ra như sau:
Bước 1: Lấy thông tin cá nhân
Bệnh viện sẽ yêu cầu người hiến trứng (noãn) cung cấp các thông tin cá nhân. Ở một số quốc gia có ngân hàng trứng, một phần thông tin danh tính có thể được cung cấp cho những người nhận trứng (noãn), và khi người được sinh ra từ trứng (noãn) hiến tặng đủ 18 tuổi. Tuy nhiên ở Việt Nam không có ngân hàng trứng (noãn), hầu hết các trường hợp cho trứng (noãn) đều có quen biết với người nhận nên các thông tin cá nhân cung cấp mang ý nghĩa hành chính.
Bước 2: Kiểm tra sức khỏe
Người hiến tặng trứng (noãn) sẽ cần phải xét nghiệm một số bệnh nhất định, bao gồm bất kỳ bệnh di truyền nghiêm trọng nào, trước khi có thể hiến tặng.
Điều quan trọng là người hiến trứng (noãn) phải thông báo cho cho bác sĩ về bất kỳ vấn đề nào trong lịch sử bệnh lý của bản thân và gia đình. Nếu bệnh sử ghi nhận bản thân hoặc gia đình mắc một vấn đề sức khỏe thể chất nghiêm trọng hoặc bệnh lý tâm thần sẽ không đủ điều kiện hiến trứng (noãn).
Bước 3: Tiến hành hiến trứng
Khi vượt qua các bài đánh giá, kiểm tra sức khỏe thể chất và tinh thần, người phụ nữ có thể bắt đầu điều trị để hiến tặng trứng (noãn).
Đầu tiên, người hiến trứng (noãn) được sử dụng thuốc nội tiết để kích thích nhiều trứng (noãn) phát triển. Dù muốn hay không thì mỗi tháng vẫn có hàng trăm trứng (noãn) từ hai buồng trứng thoái hóa và tự tiêu hủy theo sinh lý. Việc sử dụng thuốc kích thích buồng trứng cho phép trưởng thành nhiều trứng (noãn) từ buồng trứng của người hiến tặng.
Trước khi trứng (noãn) rụng khỏi buồng trứng một cách tự nhiên thì việc thu thập trứng (noãn) của người hiến sẽ được thực hiện. Thực hiện siêu âm ngã âm đạo nhằm xác định thời gian trưởng thành của noãn.
BS Nguyễn Thị Thạch Thảo cho biết vào ngày chọc hút trứng (noãn), người hiến trứng (noãn) không được ăn uống (kể cả uống nước lọc), không sử dụng nước hoa, các dung dịch hóa chất tạo mùi, không trang điểm. Người hiến trứng (noãn) nên đi cùng một người thân hoặc cần sự hỗ trợ đưa đón về nhà sau khi hoàn tất thủ thuật chọc hút trứng (noãn).
Quá trình chọc hút trứng được thực hiện bằng cách sử dụng kim chọc hút xuyên qua thành âm đạo vào nang trứng dưới hướng dẫn của siêu âm. Phần dịch nang có chứa noãn sẽ được hút ra ngoài qua kim và đưa ra ngoài. Toàn bộ quá trình này sẽ được thực hiện gây mê toàn thân trên bệnh nhân. Sau thủ thuật, một số chị em sẽ có có thể cảm thấy hơi đau vùng bụng dưới.
Bước 4: Tìm kiếm trứng
Đĩa chứa phần dịch nang chứa noãn (trứng) sẽ được chuyển ngay đến Labo phôi học. Các chuyên viên phôi học sẽ quan sát chất lỏng dưới kính hiển vi để tìm kiếm trứng.
Trứng (noãn) được giữ ấm trong đĩa petri cho đến thời điểm thụ tinh. Tùy thuộc chỉ định của bác sĩ điều trị, số trứng (noãn) này có thể được sử dụng làm thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI) để tạo thành phôi. Phôi sau đó sẽ được chuyển vào tử cung của người nhận.
Sau khi chọc hút trứng (noãn), sự tham gia hiến trứng (noãn) của người cho trứng đã hoàn tất. Tất cả số lượng trứng thu được sẽ được giữ lại để hiến tặng cho cặp vợ chồng xin trứng (noãn).
>> Xem thêm: Hiến trứng có nguy hiểm không? 14 tác hại có thể xảy ra
Thủ tục hiến trứng người tình nguyện tặng nên biết
Bác sĩ Thảo cho biết thủ tục hiến trứng (noãn) có những yêu cầu nhất định về pháp lý và hành chính. Trong đó có một số lưu ý quan trọng mà người hiến trứng cần biết bao gồm:
- Người cho trứng và vợ chồng xin trứng cần đảm bảo thực hiện đầy đủ quá trình khám, tư vấn và kiểm tra tâm lý.
- Hoàn tất đơn đề nghị xin trứng – hiến tặng trứng trước khi bắt đầu điều trị IVF.
- Người cho trứng (noãn) đã lập gia đình, có ít nhất một người con khỏe mạnh. Nếu người cho trứng (noãn) đã lập gia đình, cần đi đủ cả 2 vợ chồng khi đến khám. Trường hợp người hiến tặng đã ly hôn cần các giấy tờ xác nhận đã ly dị.
- Người cho trứng (noãn) cần đến Trung tâm Hỗ trợ Sinh sản, BVĐK Tâm Anh để khám, tư vấn và hoàn thành thủ tục trước khi bắt đầu điều trị vào ngày 2 chu kỳ kinh nguyệt.
- Vợ chồng người xin trứng (noãn) và cho trứng (noãn) nên mang theo các giấy tờ gồm: CMND hoặc CCCD, giấy đăng ký kết hôn, giấy chứng minh tình trạng độc thân nếu người cho trứng (noãn) độc thân, sổ hộ khẩu.
Trứng sau khi được hiến sẽ bảo quản ở đâu?
Thông thường sau khi hiến tặng, quá trình trữ đông trứng (noãn) sẽ được thực hiện trong các tủ trữ nitơ lỏng ở nhiệt độ -196 độ C. Khi cần sử dụng trứng (noãn) cho quá trình IVF, trứng (noãn) sẽ được rã đông và tiến hành thụ tinh với tinh trùng của người nam.
Hiện nay tại Việt Nam chưa có ngân hàng trứng để lưu trữ trứng (noãn) từ những người hiến tặng. Trứng (noãn) của người hiến sẽ được dùng đích danh cho người cần để làm thụ tinh trong ống nghiệm IVF. Trứng (noãn) sau khi được thụ tinh thành công tạo thành phôi sẽ được chuyển vào buồng tử cung của người vợ.
Pháp luật nước ta quy định trường hợp người hiến trứng (noãn) không được có quan hệ cận huyết đối với người chồng của người nhận trứng (noãn). Thông thường, người cho trứng (noãn) sẽ là họ hàng, bạn bè thân thiết với người phụ nữ nhận trứng (noãn).
Trung tâm Hỗ trợ sinh sản BVĐK Tâm Anh hỗ trợ thủ tục hiến trứng
Trở thành mẹ là ước mong, là niềm hy vọng của rất nhiều phụ nữ. Đứa con là “quả ngọt” kết tinh tình yêu của hai vợ chồng, là sợi dây gắn kết tạo nên gia đình vẹn tròn. Đối với những gia đình vô sinh hiếm muộn, khát khao được trở thành cha, thành mẹ lại trở nên mãnh liệt hơn bao giờ hết.
Thế nhưng vì những yếu tố khác nhau, một số phụ nữ không thể sử dụng trứng (noãn) của mình để sinh con. Việc tự nguyện hiến tặng những “mầm sống” cho những người phụ nữ kém may mắn giúp họ tìm lại niềm vui, hạnh phúc với thiên chức làm mẹ.
Tại IVF Tâm Anh, các bác sĩ luôn chắt chiu những cơ hội dù là nhỏ nhất để người phụ nữ có thể có con bằng trứng (noãn) chính chủ. Tuy nhiên với những trường hợp khi đã thử mọi cách nhưng không thể có con bằng chính trứng (noãn) tự thân, bác sĩ sẽ hỗ trợ hết mình để cặp vợ chồng có thể có những phôi tốt, mang thai và sinh ra em bé khoẻ mạnh.
Thủ tục về việc hiến và nhận trứng (noãn) sẽ được các nhân viên tư vấn kỹ cho từng trường hợp bệnh. Lưu ý, việc hiến tặng và sử dụng trứng (noãn) hoàn toàn dựa trên cơ sở tự nguyện cá nhân, mang ý nghĩa nhân đạo và không mang mục đích thương mại.
Các bước tiến hành thủ tục cho – nhận trứng (noãn) diễn ra như sau:
- Bước 1: Vợ chồng người xin trứng (noãn) cung cấp các văn bản, kết quả xét nghiệm chứng minh người phụ nữ không thể sử dụng trứng (noãn) tự thân để sinh con.
- Bước 2: Người hiến trứng (noãn) thực hiện các xét nghiệm sức khỏe thể chất và tâm lý phục vụ cho thụ tinh trong ống nghiệm IVF.
- Bước 3: Nếu người hiến trứng (noãn) thỏa mãn các yêu cầu thì cần thực hiện các thủ tục hành chính sau:
- Người hiến noãn hoàn thành văn bản “Hiến noãn, Quy trình, rủi ro, đồng ý và thỏa thuận”.
- Người nhận noãn hoàn thành văn bản “Nhận noãn, quy trình, nguy cơ, chấp thuận” và “Đơn xin thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm IVF”.
- Các văn bản này sẽ được các nhân viên tại IVF Tâm Anh cung cấp. Người hiến và người nhận trứng (noãn) sẽ ký kết các văn bản đảm bảo trước sự chứng kiến của các nhân viên IVF Tâm Anh.
- Bước 4: Sau khi đã hoàn tất các thủ tục hành chính, người hiến sẽ tiến hành kích thích buồng trứng và thực hiện thủ thuật chọc hút trứng (noãn) sau đó.
Một số câu hỏi thường gặp về hiến trứng
1. Hiến trứng có ảnh hưởng gì không?
Phụ nữ thường được sinh ra với khoảng 1-2 triệu quả trứng tiềm năng và các nghiên cứu cho thấy việc hiến trứng (noãn) không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của người phụ nữ.
Việc hiến trứng (noãn) được đánh giá là rất an toàn. Hầu hết phụ nữ sẽ không gặp bất kỳ vấn đề sức khỏe nào việc có thể khó chịu khi phải điều trị.
>> Xem thêm: Hiến trứng có ảnh hưởng đến sinh sản không? Có hại sức khỏe?
Một số nguy cơ tiềm cần lưu ý là phản ứng với thuốc hỗ trợ sinh sản, biến chứng sau chọc hút trứng (noãn). Một số trường khi sử dụng thuốc kích thích buồng trứng sẽ có cảm giác khó chịu nhẹ như bốc hỏa, cáu kỉnh, đau đầu, bồn chồn… Chị em có thể chia sẻ các tác dụng phụ khi sử dụng thuốc hỗ trợ sinh sản đối với bác sĩ điều trị.
Ngoài ra, buồng trứng khi chọc hút sẽ có kích thước to hơn nhiều so với bình thường, với phụ nữ có nhiều trứng hoặc buồng trứng ở vị trí khó thao tác có thể có cảm giác đau sau chọc hút.
Một số nguy cơ như nhiễm trùng, hội chứng quá kích buồng trứng nặng (OHSS), chảy máu, tổn thương cơ quan lân cận như ruột, tử cung, bàng quang… thường khá hiếm gặp và bác sĩ luôn theo dõi cũng như áp dụng các phương pháp, kỹ thuật để đảm bảo an toàn đối với người bệnh sau chọc hút trứng (noãn).
2. Hiến trứng có đau không?
Nhiều chị em trước khi thực hiện thường hỏi hiến trứng có đau không? Toàn bộ quá trình lấy trứng (noãn) sẽ được thực hiện gây mê toàn thân, chính vì vậy người phụ nữ sẽ không cảm thấy đau đớn nhiều.
Một số trường hợp bệnh nhân sau khi lấy trứng bị co thắt vùng chậu và bị chảy máu nhẹ nhưng hiếm khi bị đau nhiều. Bác sĩ có thể kê thuốc giảm đau để kiểm soát các cơn đau sau khi chọc hút trứng (noãn). Chị em có thể yên tâm vì các cơn đau này có thể hết sau 2-3 ngày.
3. Người tình nguyện hiến trứng được bao nhiêu lần?
Theo quy định của Bộ Y tế Việt Nam:
- Việc hiến trứng (noãn) cho mục đích nhân đạo được thực hiện 01 lần cho 01 cặp vợ chồng và chỉ tại một cơ sở y tế đã được Bộ Y tế cấp phép.
- Nếu người nhận trứng (noãn) đã sinh con thành công từ trứng (noãn) hiến tặng thì người hiến trứng sẽ không được hiến thêm lần nào nữa.
- Trường hợp người nhận trứng (noãn) đã sử dụng hết phôi từ trứng (noãn) hiến tặng nhưng chưa sinh con thành công, thì có thể tiếp tục xin trứng (noãn) từ người hiến trứng (noãn) trước đó.
Ngoài ra, nếu cặp vợ chồng nhận trứng (noãn) điều trị không thành công với số trứng hiến tặng, và không tiếp tục điều trị, thì người hiến trứng có thể hiến trứng cho cặp vợ chồng khác. Tuy nhiên, bác sĩ không khuyến khích người phụ nữ hiến trứng quá nhiều lần trong một thời gian ngắn.
>> Xem thêm: Hiến trứng được bao nhiêu lần? Nhiều lần thực hiện có sao không?
Hiệp hội Y học Sinh sản Hoa Kỳ (ASRM) đặt ra giới hạn mỗi người phụ nữ chỉ được hiến trứng tối đa 6 lần trong đời và khoảng cách gần nhất giữa 2 lần hiến trứng khoảng 6-12 tháng. Khi cô ấy đã hoàn thành 6 chu kỳ, người ấy không đủ điều kiện để hiến tặng tại cơ sở khác hoặc cho người nhận khác.
Nếu có bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến quy trình hiến trứng và nhận trứng hiến tặng, bạn có thể liên hệ qua thông tin sau:
Hiến trứng (noãn) là một hành vi tương trợ, góp phần tạo nên một mầm sống, một cuộc sống mới, mang đến hạnh phúc cho các gia đình vô sinh, hiếm muộn và góp phần vào lĩnh vực nghiên cứu, phát triển y tế trong lĩnh vực hỗ trợ sinh sản. Với những nguồn trứng được cho, nhiều phụ nữ vô sinh do các vấn đề liên quan buồng trứng đã có cơ hội được trở thành mẹ, hạnh phúc đong đầy khi được đón con yêu về nhà.
