Phạm Trường HàLãng tai ở người già là một quá trình lão hóa tự nhiên không thể đảo ngược nhưng có thể làm chậm hoặc giảm nhẹ các triệu chứng nếu có phương pháp can thiệp từ sớm.
BS.CKII Trần Thị Thúy Hằng – Trưởng khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, tại Mỹ, có khoảng một phần ba người trong độ tuổi từ 65 đến 74 bị mất thính lực và gần một nửa số người trên 75 tuổi mắc chứng lãng tai. Đây là căn bệnh phổ biến ở người lớn tuổi và cao tuổi gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, khả năng nhận thức, giao tiếp, sự an toàn và dễ dẫn đến sa sút trí tuệ.
Lãng tai ở người già là gì?
Lãng tai ở người già hay còn gọi suy giảm thính lực do tuổi tác (presbycusis) là tình trạng mất thính lực dần dần do quá trình lão hóa tự nhiên, xảy ra ở hầu hết mọi người khi độ tuổi càng cao. Đây là một trong những tình trạng phổ biến nhất ảnh hưởng đến người cao tuổi và thường xảy ra ở cả hai tai như nhau.
Do thính giác thay đổi dần dần qua thời gian nên ban đầu một số người không nhận thức được sự thay đổi đó. Thông thường, bệnh lãng tai ở người già ảnh hưởng đến khả năng nghe những tiếng ồn có cường độ cao như tiếng chuông điện thoại hoặc tiếng bíp của lò vi sóng hơn là những tiếng ồn ở âm vực thấp.
Nguyên nhân gây lãng tai ở người già?
BS.CKII Trần Thị Thúy Hằng cho biết, trong quá trình nghe bình thường, âm thanh dưới dạng dao động của không khí được tai ngoài hình phễu thu nhận và hướng đến màng nhĩ. Điều này làm cho màng nhĩ rung động ở một tần số và biên độ cụ thể. Chuyển động này được khuếch đại bởi ba xương nhỏ trong tai giữa đó là xương búa, xương đe và xương bàn đạp. Từ đó, tín hiệu tiến hành dưới dạng dao động được truyền qua chất lỏng nội dịch bên trong tai đến ốc tai. Trong ốc tai, các thụ thể được gọi là tế bào lông chuyển đổi thông tin sẽ được mã hóa trong các rung động thành tín hiệu thần kinh để truyền đến vỏ thính giác qua dây thần kinh ốc tai.
Khi con người già đi, các mạch máu, tế bào thần kinh hạch xoắn ốc hướng tâm và tế bào lông cũng dần lão hóa, dẫn đến chúng không còn phản ứng nhanh nhạy với các tín hiệu âm thanh và suy giảm thính lực sẽ diễn ra.
Ngoài ra, còn có một số yếu tố góp phần gây bệnh lãng tai ở người già bao gồm:(1)
- Tiếng ồn: Quá trình tiếp xúc lâu dài với âm thanh quá lớn hoặc kéo dài quá lâu có thể làm hỏng các tế bào lông cảm giác trong tai khiến chúng không thể phát triển trở lại và khả năng nghe bị suy giảm.
- Mắc bệnh lý: Các tình trạng phổ biến hơn ở người lớn tuổi, chẳng hạn như tăng huyết áp hoặc đái tháo đường, gây biến chứng tổn thương mạch máu nhỏ cũng có thể góp phần làm giảm thính lực.
- Dùng thuốc: Một số loại thuốc kháng sinh nhóm aminoglycoside, thuốc hóa trị dùng để điều trị ung thư có thể gây mất thính lực. Hoặc người bệnh tiếp xúc với các các hóa chất như toluene (dung môi hòa tan nhiều loại vật liệu như sơn, mực in, chất hóa học, cao su, mực in, chất kết dính,…), styrene (được sử dụng trong sản xuất xốp, nhựa…), chì, carbon monoxide (CO), thủy ngân lâu ngày cũng gây mất thính lực.
- Các yếu tố khác: Di truyền, hormone, tiền sử viêm tai và sự hiện diện của một số bệnh toàn thân cũng góp phần đẩy nhanh quá trình lãng tai ở người già.
Nhận biết dấu hiệu lãng tai ở người lớn tuổi
Một số dấu hiệu lãng tai phổ biến ở người lớn tuổi bao gồm:
- Cảm thấy khó khăn khi giao tiếp vì nghe câu được câu không.
- Hay phải hỏi lại người khác nói gì vì không nghe rõ.
- Xem ti vi hoặc nghe đài ở mức âm lượng cao, nếu hạ âm lượng xuống mức bình thường sẽ cảm thấy khó chịu vì không nghe rõ.
- Hay phải dùng các từ như: hử? hả? cái gì? gì cơ? trong khi nói chuyện.
- Khó cảm nhận được các loại âm thanh nhỏ như tiếng lá khô xào xạc, tiếng nước chảy.
- Không có khả năng nghe nếu người khác nói thì thầm.
Các biến chứng của bệnh lãng tai ở người già
Theo BS.CKII Trần Thị Thúy Hằng, suy giảm thính lực dẫn đến rất nhiều hệ luỵ cho người lớn tuổi, chẳng hạn như.
- Rối loạn chức năng nhận thức: Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, lãng tai ở người già có nguy cơ dẫn đến chứng sa sút trí tuệ.
- Cô lập xã hội: Thính giác có ảnh hưởng tới nhiều khía cạnh của cuộc sống hàng ngày, bao gồm giao tiếp, sự an toàn, tương tác xã hội. Mất thính lực có thể dẫn đến gia tăng sự cô lập với xã hội và giảm khả năng tự chủ ở người lớn tuổi. Người bệnh có thể có những tác động tiêu cực đến tâm trạng, chẳng hạn như tăng tần suất lo âu, trầm cảm và thờ ơ.
- Mất an toàn: Khả năng nghe tần số cao bị suy giảm có thể gây ra những lo ngại nghiêm trọng về sự an toàn, vì người lớn tuổi có thể khó phản ứng với các cảnh báo và tín hiệu, chẳng hạn như chuông cửa, chuông điện thoại, cảnh báo cháy nổ…
Các phương pháp chẩn đoán bệnh lãng tai ở người già
BS.CKII Trần Thị Thúy Hằng cho biết, hiện nay phương pháp chẩn đoán bệnh lãng tai của người cao tuổi chủ yếu là đo thính lực đồ. Phương pháp này được thực hiện bằng cách kiểm tra khả năng nghe âm thanh ở các cường độ và tần số khác nhau.
Âm thanh đơn âm được truyền tải thông qua việc sử dụng tai nghe cho một bên tai tại một thời điểm. Bệnh nhân được yêu cầu trả lời nếu nghe thấy âm thanh. Kết quả được trình bày dưới dạng thính lực đồ, biểu đồ với mức độ nghe tính bằng decibel trên trục y và tần số tính bằng hertz trên trục x. Trong biểu đồ đo, âm thanh tần số cao nhất thường bị ảnh hưởng đầu tiên, sau đó là âm thanh tần số thấp hơn và rất thấp nếu tình trạng bệnh tiến triển. Bệnh lãng tai ở người già được đặc trưng bởi tình trạng mất thính lực hai tai bên trên 2000 Hertz. Trên một thính lực đồ tiêu chuẩn, biểu đồ xuất hiện dưới dạng một đường dốc xuống tổng thể biểu thị khả năng nghe bị suy giảm ở các âm thanh có tần số cao hơn.(2)
Ngoài ra, đối với các bệnh liên quan đến mất thính lực, chẳng hạn như rối loạn lipid máu, đái tháo đường và rối loạn chức năng thận, có thể chỉ định xét nghiệm trong phòng thí nghiệm nhưng không bắt buộc để chẩn đoán.
Chẩn đoán phân biệt cũng cần thiết để giúp bác sĩ tìm ra nguyên nhân gây lãng tai ở người già có phải do sự lão hóa hay không. Nếu nghi ngờ người bệnh bị mất thính lực thần kinh giác quan.
Các trường hợp chẩn đoán phân biệt đối với mất thính giác thần kinh giác quan bao gồm:
- Tiếp xúc với tiếng ồn
- Viêm tai
- Bệnh Ménière
- Chấn thương não
- Mắc bệnh tự miễn
- Mất thính lực do di truyền
- Xốp xơ tai
- Khối u
- Tiếp xúc với các tác nhân gây độc cho tai
Ngoài đo thính lực, bác sĩ có thể xem xét thêm các xét nghiệm khác như hình ảnh hoặc đánh giá chuyển hóa. Người bệnh cũng cần được đánh giá các tình trạng khác liên quan đến chứng lão thính, như đái tháo đường, tăng huyết áp, suy thận và tăng lipid máu.
Nếu dạng mất thính lực của bệnh nhân là do dẫn truyền, bác sĩ nên xem xét một chẩn đoán thay thế cho bệnh lý tuổi già, chẳng hạn như.
- Nút ráy tai
- Tắc nghẽn khối u
- Viêm tai
- Thủng màng nhĩ
- Xốp xơ tai
- Cholesteatoma
Cách trị lãng tai cho người già
BS.CKII Trần Thị Thúy Hằng cho biết, những thay đổi liên quan đến tuổi tác trong thính giác là hệ quả tự nhiên của việc già đi, hay nói cách khác đó là sự lão hóa tự nhiên và chúng ta không có cách nào chống lại được. Tuy nhiên, chúng ta có thể can thiệp để ngăn ngừa hoặc trì hoãn các hậu quả của việc suy giảm thính lực gây ảnh hưởng tới sức khỏe tâm thần, nhận thức và thể chất.
- Máy trợ thính: Tuy không thể đảo ngược những thay đổi liên quan đến tuổi tác và những thay đổi này sẽ tiếp tục xảy ra ngay cả khi điều trị nhưng máy trợ thính có thể giúp cải thiện các triệu chứng lãng tai ở người già. Cần khuyến khích người cao tuổi sử dụng thiết bị này thường xuyên và tham gia vào quá trình phục hồi thính giác để có thể thích nghi về mặt nhận thức và hành vi.
- Phẫu thuật: Trong trường hợp máy trợ thính không thể giúp cải thiện lãng tai ở người lớn tuổi thì điều trị bằng phẫu thuật có thể được lựa chọn.
- Cấy điện cực ốc tai: Áp dụng cho trường hợp lãng tai nặng, không đáp ứng máy trợ thính.
Theo BS.CKII Trần Thị Thúy Hằng, việc quản lý chứng lão thính gây ra lãng tai ở người già cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều chuyên khoa như tai mũi họng, thần kinh, ung bướu mới có thể giúp cải thiện bệnh hiệu quả. Do vậy, những bệnh nhân cao tuổi mắc chứng lãng tai nên tới các bệnh viện có đầy đủ các chuyên khoa trên, cùng với trang thiết bị hiện đại để được thăm khám và điều trị chuyên sâu các vấn đề bao gồm.
- Thính học: Kiểm tra thính lực và lắp máy trợ thính cũng như hướng dẫn cho bệnh nhân sống chung với chứng lãng tai.
- Tai mũi họng: Cần thiết trong việc điều trị các tình trạng suy giảm thính lực khởi phát đột ngột, không đối xứng hoặc lo lắng về các bệnh lý thính giác khác nhau.
- Thần kinh học: Cần thiết trong việc điều tra thêm về các nguyên nhân khác gây suy giảm thính lực, đặc biệt nếu có các dấu hiệu và triệu chứng thần kinh liên tục như nhức đầu, mất thăng bằng, chóng mặt, tê/yếu mặt, thay đổi thị giác.
- Lão khoa: Cần thiết đối với các bệnh nhân xuất hiện lo lắng về suy giảm nhận thức hoặc sa sút trí tuệ đồng thời.
- Ung thư: Nếu có lo ngại về ảnh hưởng đến thính giác liên quan đến các phác đồ điều trị ung thư cụ thể.
- Tâm thần: Can thiệp đối với các tác động tiêu cực đến tâm trạng, lo lắng và trầm cảm.
Phòng ngừa bệnh lãng tai ở người già
Các khuyến nghị để làm chậm lại quá trình lãng tai ở người già bao gồm:
- Tầm soát: Người từ 60 tuổi nên thực hiện sàng lọc suy giảm thính lực ít nhất mỗi năm 1 lần hoặc khi cảm giác nghe kém tại các phòng khám chuyên khoa Tai mũi họng có phòng đo thính lực.
- Duy trì lối sống lành mạnh: Do bệnh lãng tai ở người lớn tuổi có liên quan đến các yếu tố nguy cơ tim mạch, nên chúng ta cần duy trì lối sống lành mạnh, tập thể dục mỗi ngày, tránh hút thuốc,… có thể giúp trì hoãn sự khởi phát và làm chậm quá trình suy giảm thính lực.
- Vệ sinh tai và bảo vệ tai khỏi tiếng ồn: Giữ gìn tai sạch sẽ và tránh tiếng ồn lớn có thể giúp ngăn ngừa các nguyên nhân khác gây mất thính lực.
Khoa Tai mũi họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là đơn vị thăm khám, chẩn đoán, điều trị chuyên sâu các bệnh lý về tai mũi họng, trong đó có lão thính (bệnh lãng tai ở người già). Với đội ngũ chuyên gia, bác sĩ đầu ngành giỏi nghề, giàu kinh nghiệm, lại được hỗ trợ bởi hệ thống trang thiết bị khám chữa bệnh hiện đại bậc nhất và nhiều máy hiện chỉ có tại Bệnh viện Đa Khoa Tâm Anh như máy đo thính học tiền đình… sẽ giúp cho việc khám chữa bệnh chuyên nghiệp, toàn diện, hiệu quả cao.
Lãng tai ở người già là căn bệnh lão hóa tự nhiên không thể đảo ngược, tuy nhiên nếu có cách phòng ngừa và chuẩn bị sớm sẽ giúp làm chậm tiến triển của bệnh, đồng thời có phương pháp cải thiện khả năng nghe và hạn chế các hệ lụy từ việc nghe kém gây ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống, nhận thức và sức khỏe tâm thần của người bệnh. – BS.CKII Trần Thị Thúy Hằng khẳng định.
